Buitenplaats Kameryck, in het hart van het Groene Hart, is het decor voor de Landelijke bdKO-dag van 20 juni 2024. Het thema is ‘het goede gesprek’, en tijdens de pauze na een iets uitgelopen ALV wordt dat al druk in de praktijk gebracht. Er wordt op volle teugen bijgepraat door de ongeveer vijftig aanwezige bdKO’ers, omringd door vers fruit dat voor het grijpen ligt. Het sluit aan bij de invulling van de rest van de dag. De deelnemers kunnen zich, na een korte plenaire introductie, laven aan vier ‘proeverijen’ van verschillende gesprekstechnieken.
‘Ook al gaat het niet over jezelf, het begint toch bij jezelf’
Maud Verheij, die de proeverij over Deep Democracy voor haar rekening neemt, trapt dit plenaire af. De term Deep Democracy is gemunt door de Jungiaanse psycholoog Myrna Lewis, vertelt Verheij. Lewis gaf een meer praktische invulling aan het werk van psycholoog Arnold Mindell. In hun voetsporen faciliteert Verheij nu gesprekken, vooral in organisaties waar sprake is van conflicterende belangen. Met een grote groep heb je lekker veel wijsheid in pacht, zegt ze. Wanneer je het allemaal eens bent, kun je rap besluiten nemen. Maar, heb je wel iedereen gehoord? Ook de types die van nature niet snel hun mond opentrekken? Als je hun zwijgen voor lief neemt, loop je een deel van je collectieve wijsheid mis. Spraken de mensen die boos zijn zich uit? Als je hun geluid niet actief ophaalt, bestaat het gevaar dat zij saboterende factoren worden in de organisatie.
De andere drie cursusleiders werken allemaal voor hetzelfde instituut. Saskia De Boer, van de proeverij Transactionele Analyse, geeft het motto: ‘Ook al gaat het niet over jezelf, het begint toch bij jezelf. Daarom neemt ze voor ze begint te vertellen eerst de ogen van de deelnemers in zich op, waarmee ze zich bewust maakt van haar eigen positie.
Transactionele Analyse ontstond vorige eeuw in reactie op de psychoanalyse. Die was volgens therapeut Eric Burne te rigide, bijvoorbeeld omdat de psychiater en de patiënt op de sofa geen oogcontact maakten. Zelf wilde hij juist werken vanuit contact, met het adagium: ik ben oké, jij bent oké. Aan deze visie verbond hij een ontwikkelingstheorie. Menselijke gedragingen ontstaan uit ervaringen, vond hij. Hij identificeerde drie rollen die we in verschillende situaties aannemen. Die van het kind, die van de ouder en die van de volwassene. Wie zich bewust is van zijn of haar eigen ervaringen in die rollen, kan zijn eigen autonomie vergroten, zegt De Boer. En Laat dat nou het doel van Transactionele Analyse zijn.
De zaal moet aan de bak. Toen De Boer een kind was, kreeg ze van haar ouders regelmatig ‘niet piepen’ te horen. Ze draagt de aanwezigen op even in hun jeugd te duiken en te bedenken welke frasen zij van hun ouders hebben meegekregen, en hoe die doorwerken in hun huidige leven. Het wordt in tweetallen nabesproken en De Boer krijgt de zaal slechts met moeite weer stil.
Gezinssculptuur
Chris Tilt neemt het stokje van De Boer over en ook hij duikt de geschiedenis in. Het zaadje voor Systemisch Werk, het thema van zijn proeverij, werd geplant door gezinstherapeut Virginia Satir. Net als haar collega’s hield zij sessies met individuele gezinsleden, maar daarbij miste ze het grotere plaatje. Ze haalde hele gezinnen de praktijkruimte. Het inzicht dat ze zo kreeg, doopte ze ‘de gezinssculptuur’. Ivan Nagy vond daarin drie wetmatigheden. Zo is er de ‘plek’, iedereen uit je omgeving heeft invloed, ook die oom die fout was in de oorlog. Er is altijd een ‘ordening’, de rol van een oudste kind is anders dan die van de jongste thuis. Ten slotte is er in elke relatie een balans tussen geven en nemen. Nagy ontdekte bovendien dat ervaringen intergenerationeel kunnen doorwerken. De volgende stap in de ontwikkeling van systemisch werk, en uiteindelijk de grondslag, kwam van Bert Hellinger. Hij voegde het fenomenologische aspect toe: een diepe waarneming die nodig is voor goede analyse.
Opnieuw een oefening. Ogen dicht, voeten naast elkaar. Bewust ademhalen. Stel je nu voor dat je ouders achter je staan, draagt Tilt op. Wat voel je, wat gebeurt er met je? En plaats nu in gedachten de ouders van je vader achter je vader, en die van je moeder achter je moeder. Wat doet dit met je?
Okke Gerritsen doet voor zijn praatje over Neuro Linguïstisch programmeren eveneens een historisch boekje open. ‘NLP’ heeft als doel om je eigen handelen gerichter te maken. Succesvoller, effectiever zo je wilt. De kiem werd gelegd door de Amerikaanse onderzoekers Richard Bandler en John Grinder. Zij onderzochten waarin het succes van succesvolle therapeuten als de eerdergenoemde Satir school en sloegen aan het modelleren. Alles draait in NLP om twee vragen: hoe doen mensen wat ze doen, en wat maakt daarin het verschil. Daarbij gelden een aantal basisregels. Heb respect voor de leefwereld van de ander, bijvoorbeeld. Of, en dit roept bij Gerritsen zelf nog altijd ongemak op, bekent hij: niet de boodschap zelf is de kern van je communicatie, maar de reactie daarop. Een derde basisregel is dat je centrale zenuwstelsel negatieve begrippen niet opslaat. Als je stopt met roken, en de hele dag denkt ‘niet roken’, denk je dus de hele dag aan roken.
Natuurlijk is er een oefening tot slot. Iedereen moet in stilte zijn of haar buurman lang aankijken. Daarna moeten de ogen dicht, en wordt er teruggegrepen op de eerdere oefeningen. Wat dacht je, toen het ging over zinnetjes die je ouders je meegaven? Wat voelde je, toen je je voorstelde dat je hele familie achter je stond? Als de ogen weer open zijn, volgt opnieuw oogcontact met degene naast je. Is dat nu anders? In de hele zaal wordt driftig geknikt.
Tijd om alles te laten bezinken voordat de stof in de proeverijen wordt uitgediept. Het landschap, geitjes in de wei, een enkele haas in het veld, en vooral de op sierlijke etagères geserveerde lunch, vormen daar een goede voedingsbodem voor. De proeverijen hebben veel oefeningen en kunnen behoorlijk intiem worden. Een vertrouwelijke sfeer is noodzakelijk, dus: whatever happens in Kameryck stays in Kameryck.
