Ze hamert er nu in Culemborg op dat vooruitgang niet vanzelf gaat. Vallen en opstaan hoort erbij. Als voorbeeld noemt ze Piet Tulp, een rozenkweker uit Aalsmeer. Rakhorst hoorde hem ooit vertellen dat hij veel soorten rozen liet opkomen in zijn kwekerij, maar enkel de meest succesvolle liet doorbloeien. De rest werd gesnoeid. ‘Zo werkt innovatie’, zegt ze. Ofwel: er zijn heel veel ideeën, maar alleen de beste redden het.

Voorleven
Na haar bevlogen introductie over de urgentie van duurzame keuzes is het tijd voor de zaal om in actie te komen. Ze nodigt de aanwezigen uit om te reageren op een aantal stellingen. De eerste is: ‘Groene kinderopvang is de standaard in 2030. Elke locatie heeft een moestuin, een regenton en geen plastic speelgoed meer.’ Het gros lijkt het daarmee eens te zijn, zij het wat twijfelend. 2030 is immers wel heel snel. ‘Ik heb tijd en financiën nodigt’, zegt één van de directeur-bestuurders. Een ander vindt het idee van een moestuin interessant, maar ziet ook dat dit kennis en passie bij medewerkers vereist. Is die wel aanwezig?

Doe niet alles tegelijk, is de boodschap van Rakhorst. En probeer zeker niet perfect te zijn. Soms lijkt het alsof je enkel een mening mag hebben over duurzaamheid als je in een wigwamtent woont en niets uitstoot, maar dat is voor de meeste mensen simpelweg niet haalbaar. ‘Met welk van de 17 doelen je ook aan de slag gaat, bedenk dat je het nooit goed kunt doen voor iedereen. Er zal altijd commentaar komen.’ Wel heb je volgens haar als kinderopvangsector de kans om de jeugd bij te brengen wat het betekent om duurzaam te zijn. Ze eindigt met de wijze woorden: ‘Leef het voor’.

Afval rapen
Na een heerlijke lunch aan lange tafels in het zonnetje, is het tijd voor de parallelsessies. Beneden begint de Pedagogiek van de hoop van Caroline Vink van het Nederlands Jeugdinstituut. Zij start met het weinig hoopgevende onderzoek van Ipsos I&O over hoe jongeren minder betrokken zijn bij de klimaatzaak dan voorgaande jaren. De oorzaak daarvan? Er lijken urgentere problemen te zijn voor ze, zoals de genocide in Gaza, de oorlog in Oekraïne en het gebrek aan huisvesting. En toch laten jongeren nog steeds duurzamer gedrag zien dan ouderen, stelt Vink. Met het oog op de toekomst is het belangrijk dat dit zo blijft en niet verder afneemt.

De kinderopvangsector kan daar volgens haar een grote rol in spelen. ‘Uit onderzoek blijkt dat kinderen die tussen de 0 en 4 kennismaken met natuur en duurzaamheid, op latere leeftijd meer betrokken zijn bij het milieu.’

Dat kan soms al heel simpel, zo laat een van de aanwezigen horen. Zij vertelt hoe een van haar medewerkers actief is op het gebied van duurzaamheid en graag zelf haar eigen omgeving schoonhoudt. Een paar maanden geleden haalde de medewerker bij de gemeente kleine afvalknijpers. Met die knijpertjes gaat ze regelmatig wandelen met de peuters van haar groep. Van ouders hoort de bestuurder terug dat de kinderen nu zelf in hun eigen omgeving ook veel bewuster zijn van het afval op straat en dat willen opruimen. Zo ontstaat verandering al op jonge leeftijd. En dat is hoopgevend. Kinderen hebben een perspectief nodig om zich te ontwikkelen. Dat is de essentie van de pedagogiek van de hoop.

Buitenruimte
De sessie die tegelijk boven wordt gehouden, is nog praktischer van aard. Daar presenteren Romy Schneider en Leontine de Wit van het Waarborgfonds & Kenniscentrum Kinderopvang de Sectorale Routekaart Verduurzaming Kinderopvang. Met hun tips kun je als directeur-bestuurder direct aan de slag. Bijvoorbeeld door de Rekentool Daadwerkelijk Energieverbruik in te vullen van het WEii EnergieKompas. Zo zie je in één oogopslag hoe verstandig er met energie omgegaan wordt op jouw locaties. Een interessant gegeven van de tool is dat je zowel het verbruik als het energielabel van de gebouwen kunt invullen, waardoor je in één oogopslag ziet waar winst te behalen valt.

 Ook focust Schneider op het creëren van een gezond binnenklimaat. Is er op jouw locaties nagedacht over luchtvochtigheid, temperatuur en CO2-waarden? Het is belangrijk om dat te controleren, want in een gezonde leefomgeving voelen zowel kinderen als medewerkers zich beter. Dit zorgt onder andere voor minder verzuim. Kijk daarnaast ook goed naar de buitenruimte, stipt Schneider aan. Bomen om een gebouw zorgen ervoor dat het binnen wel tot 4 graden koeler kan zijn. Ook al zijn de effecten van een nieuw geplante boom niet direct voelbaar, over tien jaar zijn ze dat wel. Zo roept het Waarborgfonds op om na te denken over de toekomst en vooral het zetten van eerste stappen bij de onderwerpen waar je als directeur nog niet over hebt nagedacht.

Leontine en Romy benadrukken het belang van een duurzaamheidsrapportage. Laat zien wat je doet en welke impact je maakt als organisatie. Waarborgfonds werkt aan een rapportagetool speciaal voor de sector kinderopvang. Deze tool biedt organisaties handvatten om op een praktische en begrijpelijke manier te rapporteren over hun ambities en resultaten op gebied van duurzaamheid op allerlei thema’s.

Impact maken
Na de pauze start de tweede parallelsessie. Boven focust de organisatie Impact House – Grant Thornton op het maken van maatschappelijke impact als organisatie. Hoe je dat doet? Het begint volgens hen bij een strategie. Die kun je meten via de stappen van het Manage-Your-Impact-Model. Je start met die strategie, gaat dan aan de slag, meet daarna het effect en zoekt naar verbeterpunten. Vervolgens probeer je dit te vatten in communicatie en rapportage, om die elementen weer te verwerken in een nieuwe strategie. Welke verandering je als kinderopvangorganisatie ook wil doorvoeren, zorg dat je altijd een strategie uitstippelt, meet en evalueert.

Beneden is het woord aan Jan Wognum, een enthousiaste duurzaamheidscoach. Hij vertelt het indrukwekkende verhaal van het Loess Plateau in China. In 1995 is dat een droog gebied, als filmmaker en ecoloog John Dennis Liu er voor het eerst komt. Toch werkt de overheid dan al op de achtergrond, samen met de Wereldbank, aan een project om de vegetatie te herstellen en de erosie te beperken. Dat doen ze onder meer door het aanleggen van plateaus, zodat het water niet wegspoelt. In een paar jaar tijd transformeert de plek naar een compleet groen gebied. Dennis Liu ziet daar dat wij als mensen ecosystemen kunnen veranderen en besluit zich daar na dit project enkel nog daarvoor in te zetten.

Varianten van duurzaamheid
De kern van zijn verhaal? Wat je ook doet, blijf kijken naar een duurzame lange-termijnoplossing. En realiseer je dat veel oplossingen voor verduurzaming al in de natuur te vinden zijn. ‘Vaak is het terug naar hoe het was’, zegt Wognum.
Jaren geleden werden mangroves in kustgebieden bijvoorbeeld gekapt voor hout. Tot ontdekt werd dat mangroves daar lagen als kustbescherming. Door ze weer terug te brengen, kunnen ze wellicht zelfs stormen tegenhouden. Met hun grote wortels houden ze veel los materiaal vast en kunnen ze de klappen van zware golven opvangen. Het voorbeeld sluit aan bij de sessie van het Waarborgfonds over het effect van bomen. Bedenk dat technologische vooruitgang en dure apparaten niet altijd de oplossing hoeven te zijn. Duurzaamheid gaat wat Jan betreft altijd over het hele eco-systeem waarin je opereert. Duurzaamheid betreft niet alleen over klimaat, maar is veel breder. Denk aan veiligheid, ontwikkeling van kinderen en personeel, leiderschap, diversiteit en inclusiviteit. Wie verandering wil inzetten, heeft baat bij een duurzame organisatie waar medewerkers langdurig werken aan eenzelfde aansprekende en inspirerende missie. Cruciaal is dat bedrijven duurzaamheid in de kern van hun missie, visie en strategie hebben, zodat het niet iets opportunistisch wordt en alléén als het je uitkomt.

Hij roept de deelnemers op om in groepjes uiteen te gaan. Bij een drietal ontstaat een gesprek over personeel en het grote verloop. Hoe zorg je ervoor dat mensen zich duurzaam aan je binden? Hoeveel investeer je in medewerkers die misschien maar twee of drie jaar blijven? En wat als iemand niet wil?

De ene directeur geeft aan daar weinig financiële ruimte voor te hebben, terwijl een ander zijn teammanagers jaarlijks bewust vraagt om het budget op te maken. Zo werden de medewerkers gestimuleerd om iets van scholing te doen, dat kon al een schminkcursus zijn. Als mensen zich maar ontwikkelen, zo gelooft hij. Te vroeg moet het gesprek afgebroken worden vanwege de tijd, maar het is iets wat de bestuurders zeker willen meenemen. ‘Duurzaamheid is zoveel breder dan enkel het klimaat’, zegt een van hen. ‘Dat vond ik mooi in deze sessie.’

Zet verandering in
Na een korte pauze eindigt de dag met een oproep om naar binnen te kijken, van duurzaam ondernemer Ruud Veltenaar. Wat doe je zelf op het gebied van duurzaamheid? Ofwel: welk voorbeeld ben je voor de kinderen die je opvangt? Onderzoek eens hoeveel je eigenlijk koopt en weggooit en wat er elke avond op je bordje ligt. Bedenk daarbij dat bijvoorbeeld de impact van rood vlees gigantisch is. Hij prikkelt de aanwezigen om na te denken over hun impact op de toekomst. Want als je weet dat de situatie urgent is, voel je je dan ook verantwoordelijk?

Presentaties
Bekijk hier de presentatie Pedagogiek van de hoop van Caroline-Vink
Bekijk hier de presentatie Duurzaamheid van Anne-Marie Rakhorst
Bekijk hier de presentatie Sectorale Routekaart Kinderopvang van Romy Schneider & Leontine de Wit.
Bekijk hier de presentatie Duurzame toekomst van kinderen van Jan Wognum.
Bekijk hier de presentatie Sturen op impact van Grant Thornton
Download hier de presentatie van Ruud Veltenaar – Gebruik het wachtwoord 29686259768

Ebooks
Via deze link kunt u de e-books van Jan Wognum & Jeannette van Warmerdam downloaden. Ze zijn beschikbaar tot 15 juli 2025

• De transitie naar het generatieve tijdperk
• De positieve businesscase voor duurzame innovatie
• Effectieve duurzaamheidsstrategie ontwikkelen en implementeren
• Het bouwen van een duurzame, innovatieve bedrijfscultuur